Metinlerin üzerinde bulunduğu papirüsler, MS 79 yılında İtalya’daki Vezüv Yanardağı’nın patlamasından sonra sıcak kül ve çamurun altında kalarak kömürleşmişti.
İtalya’nın güneyindeki Herculaneum antik kentinde bulunan bir villanın kalıntılarından çıkarılan bu papirüsler açıldığında yaklaşık 9 metre uzunluğa ulaşabiliyor.
Araştırmacılar, X-ışını tomografisi yöntemi ile dört adet bozulmamış papirüs rulosunun yüksek çözünürlüklü üç boyutlu taramalarını elde etti. Özel olarak geliştirilen bir yazılım bu üç boyutlu taramaları, rulo şeklindeki papirüsler fiziksel olarak açılmadan, iki boyutlu yüzey görüntülerine dönüştürdü.
Böylece papirüs ruloları dijital olarak açılmış oldu.
Ekibin geliştirdiği ResNet isimli yapay zekâ modeli 64x64 piksellik görüntü parçalarını analiz ederek papirüslerin iki boyutlu yüzey görüntülerindeki mürekkep izlerini belirledi.
Döngüsel bir süreçle tespit edilen her yeni mürekkep izi eğitim setine eklenerek modelin performansı artırıldı. Ekip daha sonra TimeSformer, Resnet3D-101 ve I3D olmak üzere üç farklı yapay zekâ mimarisi kullanarak modellerini geliştirdi.
Bu modeller, kömürleşmiş papirüs katmanlarının yüzeyindeki mürekkep kalıntılarını tespit edebildi. Araştırmacılar, bir papirüsteki 140 karakterlik dört pasajın %85’ini okunabilir hâle getirmeyi başardı. Çözümlenen metinler, Epikürcü felsefi düşünceleri içeriyor.
Herculaneum kütüphanesinde hâlen 800 papirüs rulosu bulunuyor ve kazı çalışmalarıyla binlerce yeni papirüs rulosunun ortaya çıkarılması bekleniyor. (TUBİTAK)
